«Рухани жаңғыру» бағдарламасы жобасының бірі – қазақ тілін латын тіліне аудару.

2017 жылдың 11 қыркүйегінде Мәжілісте «Латын әліпбиінде мемлекеттік тілдің бірыңғай стандартты әліпбиін енгізу мәселелері туралы» парламенттік тыңдау өткізілді. Сол күні алфавиттің бірінші нұсқасы гиграф көмегімен қолданылды. Бұл оқиға бұқаралық ақпарат құралдарында және әлеуметтік желілерде кеңінен жауап алды. Қазақ алфавитінің латын алфавитіндегі ұсынылған нұсқасы қоғамда дау-дамай тудырды: кейбіреулері оны қолдады, ал басқалары оны сынға алды.

2017 жылғы 9 қазанда Нұрсұлтан Назарбаев қазақ тілін латын әліпбиіне көшіру жөніндегі жұмыс тобының мүшелерімен кездесті. Кездесу барысында Мемлекет басшысы латын тіліндегі қазақ тілінің алфавитінің жаңа нұсқасын ұсынды. Егер алфавиттің бірінші нұсқасында латын әліпбиінің 25 әрпі болса, қазақ тілінің бірнеше дыбысы дифрифтермен белгіленсе, онда алфавиттің ұсынылған нұсқасында 24 әріп қолданылады және кейбір дыбыстар әріп пен апострофа арқылы бейнеленеді.

2017 жылы 27 қазанда Қазақстан Президенті латын жазуына негізделген қазақ тілінің алфавитін және кириллицадан латын жазуына аудару туралы Жарлыққа қол қойды. Ол Үкіметке қазақ тілінің алфавитін латын жазуына аудару жөніндегі ұлттық комиссия құруды және 2025 жылға дейін латын жазуына кезеңдік аударманы қамтамасыз етуді тапсырды.

Мемлекет басшысының Жарлығының орындалуы латын тілін қазақ тіліне енгізу жөніндегі бірқатар шараларды жүзеге асырумен байланысты. 2018 жылдың қаңтарында қазақ тілін латын әліпбиіне көшіру туралы қоғамдық талқылауға арналған іс-шаралар жоспары енгізілді.

2018 жылдың 20 ақпанында Қазақстан Республикасының Президенті Нұрсұлтан Назарбаев латын жазуына негізделген, бұрын бекітілген қазақ тіліндегі алфавитке өзгертулер енгізу туралы Жарлыққа қол қойды.

Нәтижесінде 2025 жылға дейін қазақ тілін аударудың үш кезеңі анықталды: бірінші кезеңде, емле, әдістемелік және терминологиялық жұмыс комиссиялары, сондай-ақ техникалық және ақпараттық қолдау жөніндегі жұмыс тобы жұмыс істейді. Екінші кезеңде, қазақ тіліндегі оқу-әдістемелік мәтіндердің жаңа ғылыми және лингвистикалық параметрлері әзірленеді, жалпыға қолжетімділік және жаңа ережелерді жаппай енгізу қамтамасыз етіледі. Үшінші кезеңде, 2024 жылы орталық және жергілікті мемлекеттік органдардың, ұйымдардың, мемлекеттік бұқаралық ақпарат құралдарының клерикалы жұмысын жаңа кестеге ауыстыру басталады.

Аягоз АЛЬЖАНОВА

«Қазақстан тарихы» кафедрасының магистранты