Книга – двигатель развития личности
Вступление
Техническое развитие в мире шагнуло далеко вперед, благодаря чему человек стал расточителен в использовании ресурсов, созидательная энергия растрачивается попусту, и он утрачивает способность содержать богатейший океан культуры и мысли, накопленный предыдущими поколениями.
К сожалению, мы далеко не в полной мере осознаем это. Интеллектуальный и идеологический вакуум уводит людей в сторону от восприятия реальности, низвергает его в пучину разложения – морального, нравственного, духовного. Третье тысячелетие требует от нас утверждения гармонии в нашей жизни.
Книга – в своем первозданном и единственном, священном и одухотворенном значении является всесильным оружием человека в защите культуры и духовного.
Книга – великий учитель и друг, без нее немыслимо гармоничное развитие человека, потому что она формирует не только память, интеллект, но и воображение, нравственное и духовное лицо каждого из нас. «Скажи мне, что ты читаешь, и я скажу, кто ты», – так можно перефразировать мудрое изречение.
Чтение – это двигатель познания жизни, оказывающий огромное влияние на развитие культуры мышления, без него она лишается чего-то очень важного, тускнеет, мертвеет и наполняется пустотой. Книга, особенно умная и добрая, добавляет оптимизма и учит размышлять, изменяет жизнь и преобразовывает пространство.
Сегодня утратив традиционную форму, книга получила видео- и звуковой ряд, перейдя на новый уровень информационной насыщенности.
Все же, я убеждена в том, что в новом тысячелетии книга не утратит своего значения, останется источником знания, высокой духовности и двигателем развития личности.
И с целью изучения содержания чтения читателей, диапазона читательских интересов и отношения к библиотеке, в данной методичке предложены анкеты по изучению читательского мнения, а также сценарий презентации книг из опыта работы научной библиотеки Павлодарского государственного университета им. С. Торайгырова.
Методические рекомендация предназначены для библиотечных работников.
Составитель:
библиотекарь высшей категории НМО Ергожина А.Т.
Редактор:
зав. НМО НБ ПГУ им. С. Торайгырова Альжанова Б.С.
Библиотека-читатель
(методические рекомендации по изучению читательского мнения и сотавлению анкет)
Вопрос эффективности и качества библиотечной работы многие годы обсуждался теоретиками и практиками.
Если рассматривать понятие «библиотека» как собрание книг, то качество ее работы мы можем оценивать по тому, насколько полно формируется и хранится ее фонд, вопросы же обслуживания займут второе место.
Но не наличие фонда, ни функционирование кадров не определяет собой рождение библиотеки. Биолиотека – один из немногих социальных институтов, вся деятельность которого преимущеетвенно связана с отдельной личностью, удовлетворение ее запросов, формированием и развитием определенных потребностей человека. Вместе с тем для библиотек учебных заведений важнейшей целью деятельности является удовлетворение потребностей учебного процесса. Степень удовлетворения этих общественных и личностных потребностей и может служить основной оценкой деятельности каждой библиотеки.
В последние годы проблема оценки деятельности из научных изысканий и теоретических споров перешла в область конкретной практики.
Каков читатель сегодня, каковы его требования, как воспринимает он всю систему обслуживания – это круг тех вопросов, которые каждая библиотека должна задавать себе постоянно.
Сегодня, когда у каждого индивида есть множество вариантов получить необходимые ему источники информации, сам факт посещения библиотеки свидетельствует об определенном отношении к ней.
В своей совокупности материалы библиотечной статистики позволяют анализировать отношение всего массы читателей к работе библиотеки в цело и отдельным ее мероприятиям.
Однако выявить дифференцированную оценку различных групп читателей к организации обслуживания, составу фонда, личности библиотекаря бывает крайне необходимо для совершенствования работы конкретной библиотеки. Библиотекарь не может спросить читателя: «Как вы ко мне относитесь?» За него это сделает формализованная анкета.
Анкетирование – это разновидность опроса, основного метода сбора первичной информации для изучения массовых, типичных явлений.
Анкетирование предполагает самостоятельное заполнение респондентами /опрашиваемыми/ специального вопросника.
Анкетирование может быть групповым и индивидульным.
Групповой анкетный вопрос широко применяется по месту работы, учебы. Анкеты раздаются одновременно всем членам коллектива, при этом анкетер проводит консультирование по технике заполнения, может контролировать качество заполнения анкет. Анкетер разъясняет смысл вопросов которые могут вызвать затруднениө, но не в коем случае не должен подсказывать, какие варианты ответов он считает правильными. Анкета должна отражать мнение самого респондента.
При индивидуальном анкетировании вопросники раздаются индивидуально на рабочих местах или при посещении библиотеки, а респондент заполняет анкету самостоятельно, а время возврата заранее обговаривается.
Что представляет собой анкета? Это объединенная единым замыслом система вопросов, направленных на выявление колличественно-качественных характеристик объекта и предмета анализа.
Вопросы в анкете должны быть простыми, конкретными, четко сформулированными, не предопределять содержание ответов и не требовать больших затрат времени на заполнение.
В анкетах используются различные вопросы, которые можно сгруппировать по содержанию, форме и функциям.
Основной массив каждой анкеты составляет вопросы о фактах сознания людей, направленные на выявление мнений, пожеланий, уровня информированности и знаний. Вопросы о фактах поведения выявляют поступки, действия, результаты деятельности людей. Вопросы о личности респондента входят во все социологические анкеты, образуя блок социально-демографических вопросов, выявляющих пол, возраст, род занятий и другие характеристики позволяющие группировать затем ответы по различным параметрам.
Для выявления фактов и отношений, предполагающих заранее известный и единообразный перечень возможных вариантов ответов, предпочтительнее использовать закрытую форму вопросов. Для ответа на такой вопрос опрашиваемый только обводит / подчеркивает / тот вариант ответа, который ему подходит. Анкаты составленные из закрытых вопросов, легче обрабатыва ются.
Довольно часто в анкетах используется табличная форма ответов на закрытый вопрос. Например:
Табл. №1. Хватает ли вам времени?
| Хватает | Не хватает | Затрудняюсь | |
| На учебу /работу/ | |||
| Чтение книг | |||
| Чтение периодических изданий |
|||
| Просмотр ТВ |
В отличие от закрытых открытые вопросы не содержит подсказок и не «назязывают» опрашиваемым варианты ответов. Они дают возможность возразить свое мнение и до мельчайших возможностей. С их помощью можно собрать более богатую по содержанию информацию, чем при помощи закрытых вопросов. Основное неудобство открытых вопросов – необходимостъ формализации ответов при обработке анкет. Такого типа вопросы в библиотечном анкетировании используются в тех схучаях, когда важны не количественные параметры, а оригинальность суждений и новизна предложения.
Следует сделать одно замечание о психологической основе восприятия открытых и закрытых вопросов респонденты охотно отвечает на открытые вопросы только в том случае, когда они имеют развитую систему представлении по теме вопроса и считают себя в ней компетентными.
Анкета – это своего рода заочная беседа с респондентами. Началу токой беседы предшествует краткое вступление – обращөниө в которых разъясняются цели, задачи опроса и техника заполнения анкеты. Кроме прагматических задач, такое выступление обеспечивает «завязку» беседы, психологически настраивает на сотрудничество. Более сложные вопросы размещаются в середине анкеты. К концу работы с анкетой снижается внимание, здесь обычно помещают «паспортичку», т.е. сведения о личности опрашиваемого. В целом анкета должна бытъ четко оформлена, вопросы логически расположены. Формулировка вопросов должна соответствовать исследовательской задаче и не должна предъявлять непосильных требований к памяти респондента, его логическим возможностям, его представлениям о чувстве собственного достоинства, вызывать отрицательные эмоции или воспоминания. Следует избегать употребления в анкете специальных терминов, понятий, которые могут оказаться непонятными анкетируемому.
Собранные анкеты сами по себе еще не позволяют сделать обобщенные выводы, выявить тенденции, проверить гипотезы. Для того, чтобы первичная информация начала активно работать, ее необходимо обработать и проанализировать. Только после этого появляется возможность делать определеные выводы и принимать практическое решение.
Первоначально все полученные анкеты проверяются на точность, полноту и качество заполнения. Если в анкете не заполнено более 1/3 предложенных вопросов, ответы из-за плохого почерка невозможно разобрать, отсутствуют важные личностные характеристики, то такие анкеты исключаются из обработки.
Оставшиеся документы нумеруются, чтобы в ходе последующей обработки их легко можно было проследить и сгруппировать по различным признакам. В библиотечных исследованиях с числом анкет до 200-250 обработка анкет производится вручную. Это достаточно трудоемкий процесс, требующий большого внимания.
Характер отображения социологической информации предопределяется формой обобщения первичной информации. Наиболее простая его форма – группировка. Она Позволяет зачислить респондента, в ту или иную группу в соответствии с выбранным признаком. Выделенные таким образом однородные группы значительно легче соотносить, сравнивать, анализировать, Выбор признака группировки диктуется задачей исследования.
Завершением анкетирования являются выводы и рекомендации. Целесообразно широкое анкетировакие по изучению отношения к библиотеке проводить ежегодно в декабре или мае месяце, тем чтобы полученные результаты использовать при планировании работы библиотеки. Удовлетворенность читателей уровнем и качеством обслуживания можно переодически изучать с помощью экспресс-анализа «Ваше мнениө», когда посетителям библиотеки предлагают проголосовать цветными индикаторами, опустить их в специальные ящики-копилки, например: желтая карточка «Все хорошо, но могло быть лучше», красная – «Все замечательно», зеленая «Не понравилось», коричневая «Я больше не приду». При всей условности метода такой способ анализа не требует больших затрат и позволяет оперативно изучать общественное мнение. Анкетирование и опросы можно использовать для изучения содержания чтения студентов, особенно при беззаписной форме читательских формуляров, уровня информированности читателей, проблеме диапазона читательских интересов. Своевременно и качественно проведенное анкетирование способно выявить узкие места в работе библиотек, оценку отдельных форм работы и профессиональных качеств конкретных работников. Особенность библиотечного анкетирования – в конкретной библиотеке в том, что библиотекарь самостоятельно ставит цели исследования, формулирует гипотезы, разрабатывает анкету и проводит анкетирование, обрабатывает анкеты, делает выводы и принимает решение. Очень важно привлечь внимание к этой работе всех читателей и, прежде всего, педагогического коллектива, потому результаты анкетирования объязательно должна коллегиально рассматриваться с руководством учебного заведения.
В приложении к пособию включены различные варианты анкет, которые легко поддаются адаптации к конкретным условиям.
Читатель и библиотека
(анкета)
1. Удовлетворяет ли Вас режим работы библиотеки?
ДА НЕТ Предложения
2. Как часто Вы посещаете библиотеку?
Абонемент Читальный зал
3. Цель посещения библиотеки:
Выполнение учебных заданий
Педагогическая деятельность
Научная работа
Самообразование
4. Удовлетворяет ли Вас состав фонда?
ДА НЕТ
Темы недостаточно укомплектованы
5. Знаете ли Вы, какие периодические издания по Вашей специальности получает библиотека?
ДА НЕТ
6. Каким образом Вы получаете информацию о наличии в фонде нужного издания:
От библиотекаря
От других читателей
Из каталога и картотек
Из списка новых поступлений
На днях информации
7. Какие затруднения Вы испытываете при поиске литературы
по справочному аппарату по библиографическим источникам
8. Обращаетесь ли Вы к изданиям, представленным на книжных выставках?
положительно отрицательно не знаю
8. Ваши предложения и замечания.
Сведения о себе:
Анкета читательских интересов
1. Есть ли у Вас личная библиотека? Какие книги Вы приобретаете для нее?
ДА НЕТ
Основная тематика
2. Какие газеты и журналы Вы читаете систематически?
Газеты:
Журналы:
2. Какую общественно-политическую литературу Вы читаете?
История, политика, экономика, философия, психология и т.д.
3. Какие вопросы науки и техники Вас интересуют?
4. Какие темы искусства Вас интересуют?
5. Какие жанры в художественной литературе Вы предпочитаете?
Поэзия, проза, классика, драматургия, сатира и юмор, фантастика, приключения и детективы, исторические романы, публицистика.
6. Назовите авторов, которых вы любите читать.
7. Сведения о себе.
Анкета по культуре чтения
1. Кто вы?
преподаватель
студент д/о,
студент-заочник
2. Сколько Вы времени в целом отводите на чтение?
Содержание чтения
: в день : в неделю : в месяц
Профессиональное
/работа, учеба/
Самообразование
Досуговое чтение /увлечение, отдых/
3. Перечислите периодические издания, которые входят в круг Ваших постоянных читательских интересов
Газеты:
Журналы:
4. Основные темы:
Художественная, классика, современная литература, научно-популярные издания, справочные издания, детская литература.
5. Что Вы любите /предпочитаете/ в художественной литературе:
Любимые авторы:
Любимые жанры:
6. Какую книгу, публикацию Вы читаете сейчас?
7. Какое художественное произведение, публикация, прочитанная за последний год, Вам больше всего запомнилось?
Сведения о себе.
Жұбан Молдағалиев, Әбіш Кекілбаевтарға арналған кеш (сценарий)
1-жүргізуші
Армысыздар, сөз өнерін, әдебиет өнерін құрметтеуші қауым! «Қазақша кітап оқиық» акциясының ұйымдастырылуымен қараша айында оқылатын Ж. Молдағалиев пен Ә. Кекілбаевтың шығармашылығымен таныстырып, сіздердің білімдеріңізді шыңдауға арналған кешімізді бастауға рұқсат етіңіздер.
(«Сарыарқа» күйі орындалады).
2-жүргізуші
Аспан мен жер тұтасқан жазық даласы бар, сағым ойнаған, сахарасының келбеті ұйқыдағы ару секілді көркем, адамдары шетінен өр, ерен, сөзден тосылмас шешен, ақылға шалқар көсем, азаматы ержүрек намысты болып келетін құтты қоныс Оралдың бел баласы - Ж. Молдағалиев пен Маңғыстаудың талантты тұлғасы – Ә. Кекілбаев.
1-жүргізуші
«Ішінде бірақ солардың,
Туған жер атты бір жер бар.
Ол жерім менің – Оралым,
Ақжайық, толқын, бұл көкжал», - деп Ж. Молдағалиев жырлағандай, ақын 1920 жылы Батыс Қазақстан облысы Тайпақ ауданында дүниеге келген. Орал ауыл шаруашылық техникумын бітірген, екінші дүниежүзілік соғысқа қатысқан. «Лениншіл жас», «Жұлдыз» журналдарының бас редакторы болған. 1949 жылы «Жеңіс жырлары» атты тұңғыш жинағы шықты. Молдағалиевтің 60-тан астам жыр жинағы жарық көрген. Қазақ әдебиетінде поэма жанрының дамуына мол үлес қосқан.
2-жүргізуші
Ж. Молдағалиев, өзінің өмір жолын ауыл мектебінің табалдырығынан бастап, әдебиеттің асқар тау биігіне дейін көтеріліп, оның көшбасшысының бірі болып танылды. Отан соғысының қан майданында от кешіп, елге аман-есен оралып, талантымен бүкіл оқырмандардың ыстық құрметіне бөленеді.
(Сіздердің назарларыңызға «Туған жерде тағы да», «Сен бала бол енді, ана» өлеңдері оқылады)
ТУҒАН ЖЕРДЕ ТАҒЫ ДА
Тағы да аштым туған жердің көрпесін,
Тағы бастым көкірегіме көл төсін.
Желі анамдай маңдайымнан сипасын,
Дәмі аманда ғашық жардай өртесін.
Балдырғанын аға болып құшамын,
Шалдың бәрін бала болып құшамын.
Құрбыларға жүрегімді жаямын,
Қарлығаш боп аспанында ұшамын.
Жайығында жапырақ боп жүземін,
Жайлауында алысамын күземін.
Жыр бетінің келбетіне көз тоймай,
Жыр бетіне тербетіле тіземін.
Туған ауыл, туған жер-ай, далам-ай,
Балаша мәз, байсалдысың данадай.
Сенше түлеп, сенше өзгерсем, арман не?
Тек өзіңнен мені бөлек санама!
СЕН БАЛА БОЛ ЕНДІ, АНА
Бір бөбегін екіге бөле ала ма,
Бала аты – қайда да бала анаға.
«Қырман сақал қу ғой» деп қыз айтар шақ –
Оған тәй-тәй басқандай жаңа ғана.
Мендік әлі ұзақ күн, ала таңы,
Таяныш па әлде оған бала қамы?
Төніп келген әжімнен қорғағандай,
Маңдайымнан кетпейді алақаны.
Қайда бірақ, анажан, шапалағың?
Сүюі ғой о да бір ата-ананың.
Көп болды ғой оны арқам сезбегелі,
Қалай бала онысыз аталамын?
Жоқ, жоқ, енді ,анажан, айналайын,
Сен бала бол, мен сені аялайын.
Ана деген атыңды елге берген
Сенен немді аяйын, аянайын!
1-жүргізуші
Біздің қазақ халқы «қыздарын қанаттыға қақтырмай, тұмсықтыға шоқтырмай», бар асыл қасиеттерін қыздарына арнаған. Ал, ана – біздің бүкіл әлемнің әдемілігі, өмірдің бастауы, тіршілктің сәні емес пе?! Қазақ қыздарын жырға қоспаған ақын кемде-кем шығар.
(«Мен қазақ қыздарына қайран қалам» әні орындалады немесе «Мен қазақ әйеліне қайран қалам» өлеңі оқылады)
МЕН ҚАЗАҚ ӘЙЕЛІНЕ ҚАЙРАН ҚАЛАМ
Мен қазақ әйеліне қайран қалам,
Жайнаған, жалындаған, жайраңдаған.
«Қатынның шашы ұзын, ақылы қысқа»
Дегенді айттың екен қайдан, бабам?
Айттың ба әлде әзілдеп, ерке тантып,
Айттың ба не көсемсіп, серке тартып?
Тағы бар: «Алтын басты әйелден де, -
Дегенің, - басқыр басты еркек артық...»
Жоқ, бұл сөз шеттен кірген, бұл өтірік,
Кел, баба, байытайық бір отырып.
Қалайша сен әйелді кемсітесің,
Әйелдің бір перзенті бола тұрып?
Сарадай ақын болған, би де болған,
Динадай дана, дарқан күй де болған.
Найза алып қол бастаған, жауға шапқан,
Бал-бұл гүл, бақта бұлбұл, түзде балуан
... Сол қатын – ару, ана – асыл халық,
Басынан қанша сорды асырды арып!
Аздырмай жеткізді олар ұрпақтарын,
Осынау таңдай нұрлы ғасырға алып.
Мен қазақ әйеліне қайран қалам,
Жайнаған, жалындаған, жайраңдаған.
Сол менің жүрегімнің ханышасы,
Жыр шоғын ұсынамын Айдан да оған.
2-жүргізуші
Өз ұлтын сүю – ұлтшылдық емес, ұлтжандылық. Отанға деген сүйіспеншілік еліне, жеріне, өз ұлтына деген сүйіспеншіліктен басталады емес пе?
1-жүргізуші
Иә, біз бәріміз де өз елімізді, өз отанымызды сүйеміз!
Біз өз ұлтымыздың перзентіміз, біздің перзенттік борышымыз әр түрлі жолмен өтеледі. Ал ақынның ел алдындағы борышы халқын, ұлтын таныта білу.
2-жүргізуші
Шешендік толғау арқылы халықтың қасиетін билеріміз таныта білсе, Ж. Молдағалиев «Мен қазақпын» деп жырлап өтті. Ақынның «Мен қазақпын» поэмасы – ақындық даңқын көтеріп, оның есімін әлемге мойындатқан шығармасы. «Мен қазақпын мың өліп, мың тірілген» өлең жолдары бүгінгі күні әр қазақтың ауызында айтылып жүргенін мақтанышпен айта аламыз.
(«Мен қазақпын» поэмасы оқылады)
МЕН – ҚАЗАҚПЫН
Мен – қазақпын мың өліп, мың тірілген,
Жөргегімде таныстым мұң тілімен.
Жылағанда жүрегім, күн тұтылып,
Қуанғанда күлкімнен түн түрілген.
Мен – қазақпын, ажалсыз анамын мен,
Құрсағыма сыйдырдым даланы мен.
Пәк сәбимін бесікте уілдеген,
Дәуірлермен құрдаспын, данамын мен.
Мен – жігітпін, айқасқа, сынға асықпын,
Жүрегі бар кеудемде шын ғашықтың.
Жанартаудай жойқынмын жұлқынғанда,
Шарықтасам, қыран боп шыңға шықтым.
Мирасы ма, мұра ма, аз ба со да?
Алынбайды алтындай қазбаса о да.
Тереңім көп, тұңғиық тарихым көп,
Жылдар көші том-томдап жазбаса да.
Жаза алмадым, қайтейін, хат білмедім,
Білдім бірақ найза мен аттың белін.
Ат үстінде ұмыттым кедейлікті,
Ат үстінде өлсем мен шатпын дедім.
Танытпады надандық Сократты,
Гомерді де көп ғасыр тоқыратты.
Көзім басыр болса да, ойым көргіш
Мен де ақын ем өзіңдей сол бір қарттың.
Ал бүгін ше? Бүгін мен азаматпын,
Жаза алатын, ғылымды қаза алатын.
Жаза алатын дүниелік дастандарды,
Жаза алатын тарихқа қазақ атын.
Қашан қазақ атандым мен азандап? –
Әлі күнге білмейсің, ей адамзат.
Есіміме береді бала жасын,
Құлпытасты шұқыған кей азамат.
Өзі шешер тарих талас үнін,
Әйтеуір мен – адамның баласымын.
Екеу емес, адамзат біреу ғана,
Айырымы жоқ ақ өң мен қарасының.
Мен – қазақпын, жаныммен, жүрегіммен,
Еңбек өмір, ер өмір, жыр өмірмен.
Алабөтен болмаймын өзгелерден,
Өзгемен бір өзім боп жүремін мен.
Мен – қазақпын, биікпін, байтақ елмін,
Қайта тудым өмірге қайта келдім.
Мен мың да бір тірілдім мәңгі өлмеске –
Айта бергім келеді, айта бергім!
1-жүргізуші
Ж. Молдағалиев «Мен қазақпын», «Қыран дала», «Жыр туралы жыр», «Жесір тағдыры», «Кісен ашқан», «Сел» поэмаларын жазды. Поэмаларының қай қайсысы да сол кездегі дәуірдің өз замандарының ісі мен тіршілігі жайында жазылған. «Кісен ашқан» поэмасының жазылуын білесің бе?
2-жүргізуші
Иә, «Кісен ашқан» поэмасы Құрманғазы заманымен осы аттас күй тарихының оқиғаларын негізге ала отырып, бүгінгі өнердің кісені ашылғанын паш етеді.
(«Кісен ашқан» күйі орындалады)
1-жүргізуші
1986 жылы желтоқсан айында қазақ тарихында қандай үлкен қозғалыс болып еді? Осы қозғалыс туралы ойың қандай?
2-жүргізуші
Иә, бұл қозғалыс қазақ халқының, оның ішінде қазақ жастарының бастауымен болған алғашқы демократиялық қозғалыс еді.
1986 жылы 28 желтоқсанда Қазақ Жазушылар одағында жиналыс өткізіледі. Осы кезде зал толы ақын-жазушылардың ішінен Жұбан ағамыз шындыққа тайсалмай тура қарап жауап береді!
1-жүргізуші
«Жоқ, мен мұндай әділетсіздікке төзе алмаймын! Мен Ұлы Отан соғысында қан кешкенде болашақ ұрпағым солдат етігінің өкшесімен тапталсын дегенім жоқ! Менің ұрпағым нашақор, бұзақы, ұлтшыл емес! Мен қазақпын! Өз халқымды мақтан етемін! Маған оның қатпарлы тарихы қымбат! Ал оның бүгінгі күні одан да қымбат. 17-18 жастағы қыздарды шашынан сүйреп, сабаған жағдайды естіп –білгенде, жасырып қайтейін, осы күнге дейін өмір сүргеніме өкіндім», - деп жастарға ара тұрды.
Заман запыранын ақтарып салып, үлкен азаматтық жүрекпен жауап берді.
2-жүргізуші
Дұрыс айтасың! Жұбан Молдағалиев өзінің нағыз өр ақын екендігін танытып, артына өлмейтін сөз қалдырды.
1-жүргізуші
«Мен қазақпын» атты поэмасымен күллі әлемге жар салып, елін, жерін, ұлтын жырлап қыран құстай поэзия көгінде самғаған Ж. Молдағалиев өскелең ұрпаққа ақындығымен ғана емес, батырлық, патриоттық, қайсар мінезімен қадірлі.
2-жүргізуші
Ж. Молдағалиев талантты тұлғалардың бірі. Қазақ халқы қай кезде болмасын ақын-жазушыларымен мақтана алады. Сан ғасырлар бойы жалғасып келе жатқан тарихты, мәдениетті, әдебиетті дамытушылар, өнерге ат салысқан дарынды тұлғаларымыз жетерлік. Сондай ірі тұлғалардың бірі, бұрынғылардың көзі – Ә.Кекілбаев.
1-жүргізуші
Ә.Кекілбаев туралы сөз айтуға талпынсақ – оның азаматтық қызметінің кең ауқымдылығымен бетпе-бет келетініміз хақ. Ә.Кекілбаев – жазушы, философ, тарихшы, аудармашы, шешен, шежіреші, мәдениеттанушы, ғалым, публицист, өнертанушы, әлеуметтанушы, саясаттанушы, энциклопедист, гуманист, қайраткер.
2-жүргізуші
Ә.Кекілбаев 1939 жылы желтоқсанда Маңғыстау облысы, Маңғыстау ауданы, Оңды ауылында дүниеге келген. 1962 жылы Қазақ Мемлекеттік уинверситетін бітіргеннен кейін «Қазақ әдебиеті», «Лениншіл жас» газеттерінде әдеби қызметкер, бөлім меңгерушісі болып істеген. 1964-68 жж. Қазақ КСР Мәдениет Министрлігінде репертуарлық-редакциялық коллегия мүшесі қызметтерін атақарады. «Қазақфильм» киностудиясында бас редактор, Қазақстан Компартиясы Орталық Комитетінің Мәдениет бөлімінің нұсқаушысы, сектор меңгерушісі болып та жұмыс істеген.
1-жүргізуші
1984-1986 жж аралығында Қазақ КСР Мәдениет Министрлігінің орынбасары, Қазақстан Жазушылар Одағы басқармасының 2-хатшысы, Қазақ КСР тарихы және мәдениет ескерткіштерін қорғау қоғамы Орталық кеңесі президиумының төрағасы қызметтерін атқараған.
1992-93 жж. «Егемен Қазақстан» газетінің бас редакторы, ал 2002 жылдан ҚР Парламенті Сенатының депутаты.
2-жүргізуші
Әбіш әдебиетке өлең арқылы келді. Ол оқырман қауымға, ең алдымен өлең арқылы танылды. Оның баспадан шыққан «Алтын шуақ» деп аталатын тұғыш кітабы да – өлең кітабы болатын. Яғни, ол әдебиет есігін ақын боп ашты. «Алтын шуақ» кітабында алғаш жарияланған өлеңдерін тыңдасақ.
(«Ақ жайық», «Теңіз жағасындағы ой», «Әке» өлеңдері оқылады)
АҚ ЖАЙЫҚ
Ақ-жайық қырды шөп-шөп сүйіп алып,
Жатады жабырқаңқы бұйығы ағып.
Айдыны жаутаңдайды, мөлтеңдейді,
Көз жасын қара жердің құйып алып.
Білмейді онда толқын еркелікті,
Шашпайды жағалауға өр көбікті.
Маңдайы шимай-шимай өңшең әжім,
Өзегі оның талай өртеніпті.
Өткенде тентек ақын ұраңдаған,
Оның да көзі бопты сылаңдаған.
О да өтті. Тәйтік өзен жуасыпты,
Ақ толқын сосын қайтып сыланбаған.
Ұланын қарсы алады алас ұрған,
Жайып сап жасыл кілем жағасынан.
Ақ-жайық – аппақ әже осы өңірде
Ұл туса, бұрын сүйеді анасынан.
ТЕҢІЗ ЖАҒАСЫНДАҒЫ ОЙ
Мекен етіп көкшіл теңіз, көкшіл аспан ортасын,
Тұрмын басып құзар таудың қына басқан жартасын.
Төменде мың иретіліп бұрқыраса көк толқын
Төбемде шың шуақтайды күнге тосып арқасын.
Теңіз, Теңіз?.. Теңіз неткен, теңіз неткен ашулы!
Білмейді екен бұ жалғанда ол ашуын басуды!
Көкжал толқын айбат шегіп мүйіздесе жағаны,
Жалына кеп жартастардың күс-күс қолы асылды.
ӘКЕ
Уа, мезгіл! Талай-талай жазың келді,
Қыр дөңін сан қайтара сағым көмді.
Кекілім қайырылды шалқасынан,
Менің де жігіт деген шағым келді.
Әуре боп күні бойы күбінемін,
Жөн сұрап енді кімге жүгінемін?
Әкем жоқ ақыл айтар, жөн көрсетер,
Амалсыз көрші шалға жүгіремін.
Амалсыз әркімге бір жүгіремін,
Амалсыз әркімге бір жүгінемін.
Қайтейін қайран әкем қасымда жоқ,
Амалсыз өткен күнге үңілемін.
2-жүргізуші
Ә. Кекілбаев табанды еңбек етіп, талантын әр қырынан таныта білді. Өлеңдер жинағынан басқа повесть, әңімелердің, сыни еңбектердің бірнеше кітабын шығарды. «Аңыздың ақыры», «Үркер», «Елең-алаң» аталатын романдар жазды. «Бір шөкім бұлт», «Дала балладалары», «Бір уыс топырақ» кітаптарына енген прозалық шығармалар оның творчестволық эпиктерге тән байсалды баяндау, филологиялық, психологиялық тереңдіктерге бару, кең тынысты, бейнелі, иірімділік құралдарын пайдалану секілді ерекшеліктерін байқатты.
Прозашы Ә. Кекілбаев, біздіңше, тарихқа басқадай жолмен барды. «Күй», «Ханша-дария хикаясы», «Шыңырау», «Бәсеке» атты повестерінде автор ежелгі аңыз-әңгімелерді шебер пайдалана отырып, өткен күннің жарқын да қаһарлы бейнесін, моральдық бейнесін жасайды, бүгінгі күннің көкейкесті мәселелерін қозғайды.
1-жүргізуші
«Күй» повесін – ежелгі тайпалар арасындағы талас-тартыс, араздық туралы, қатыгездік кең надандық жайлаған замандағы кейбір ұсқынсыз әдеп-ғұрыптар туралы жазылған шығарма. Ата-бабадан мирас болып келе жатқан абырой-атақ, ар-намысты қайткенде аяққа таптамау, дұшпан сөзін бастан асырмау секілді ежелгі ұғымдарды арқаланған батырлар мен дуалы аңыздардың барша өмірі ру намысын жыртудан аспаған заманның кескінін көреміз.
2-жүргізуші
Ал жазушының «Шыңырау», «Бәсеке» атты повестері ондағы оқиғалар мен әлеуметтік ой-пікірлер жағынан біздің заманымызға жақын тұр. Ә. Кекілбаевтың о бастағы философиялық, аналитикалық суреттеу тәсілінен айнымаған, өткен ғасырда қазақ ауылында өткен бірер қарапайым оқиғаны тілге тиек етеді де, соны шебер реалистік мәнерде бүгінгі күннің қажетіне асарлық адамшылық, этикалық мәселелерді күн тәртібіне қояды.
Ә. Кекілбаев прозасы, жалпы алғанда, өмір құбылыстарына байсалды ой-парасат көзімен қарауға шақырып, өткен мен бүгіннің ажырамас диалектикалық бірлігін тереңірек түсінуге көмектеседі.
(кітап көрмесіне, оның повестеріне шолу жасау)
1-жүргізуші
Қазақ әдебиетінің тарихында, әсіресе аударматану тарихында Ә. Кекілбаевтың аудармалары, сөз жоқ, елеулі орын алады. Қазақтың әдебиеті мен әдеби тілінің даму жолдарын баяндайтын тарихи құжаттардың қатарындағы бұл да бір көзтартарлық елеулі ескерткіш.
Ә. Кекілбаев аудармашы ретінде әдебиеттану ғылымында кеңірек зерттеліп, сол арқылы халыққа кең танылуы қажет. Өйткені, Ә. Кекілбаевтың жинаушылық, зерттеушілік қарымы сияқты аудармашылық қызметі де лайықты бағасын ала қойған жоқ. Әдебиет деген киелі орданың қасиетті табалдырығын ақын болып аттаған Әбіш Кекілбаев, кейіннен проза жазса да, драма жазса да, бәрібір сол ақын деген табиғат өзі әуелі баста пешенесіне жазған парасат белгісінен ажыраған жоқ.
2-жүргізуші
Әбіш Кекілбаевтың ең бірінші аудармашылық еңбегі поэзиядан басталады. Ол Олжас Сүлейменовтен «Аңғарда», «Ата өсиеті», «Қазағымның дәстүрі», «Артымда өлең жырым қалар-дағы», «Наурыз самалы», «Россия», «Махамбетке», Жапон поэзиясынан бірнеше өлеңдер, Неміс әдебиетіндегі көрнекті тұлға Генрих Гейненің «Салауат жыр», «Өмір қағидасы», Расул Ғамзатовтың «Қанжар», М. Ю. Лермонтавтың «Жексұрын қып тілдей берсін жұрт бізді», Әфенді Қапиевтің «Достық әні» өлеңдерін тәржімалаған.
Г. Мопасанның «Өмір», «Пьер мен Жан» романдарын, Л.Толстойдың «Соғыс және бейбітшілік» романының тарауларын, шет ел авторларының әлденеше пьесаларын, әңгімелерін қазақ тіліне аударған.
(Аударма өлеңдері оқылады)
САЛАУАТ ЖЫР (ГЕЙНЕДЕН)
Мен – ақ семсер, мен – жалын!
Түнекті түрдім жалтылдап,
Шатырлаған шайқастың
Алдында жүрдім жарқылдап.
Жайрап қапты жан-жағым, жеңіске жеткім – самғадым,
Жеңіске жеттім самғадым, жайрап қапты жан-жағым.
Дуылдап өңшең дабылдар таратса жеңіс хабарын,
Қуануға, налуға уақыт жоқ бірақ та, - күркіреді аламан,
Құтырады шайқас жаңадан.
Мен ақ семсер, мен жалын!
ЖАПОН ПОЭЗИЯСЫНАН
Жел жұлып ұшып жапырақ,
Суықтан гүлдер суалып
Қар жауған жоқ...
Ағарған-
Қарттық жалған шашым ғой.
Жапырақ емес семетін,
Қызыл гүл емес өлетін,
Дүниеден өшетін
Мына менің басым ғой.
ЖАЗ, ТҮН ОРТАСЫ, АУЫЛ, ЕСЕКТЕР
Қапалансаң, тыңдашы бір
Қырдың желін тұрған есіп.
Түнгі ауа мұңдасып тұр,
Сені, мені жырға қосып.
Өзіңді бір көрсем дедім,
Көрсем дедім - көз ілмедім.
Көк өгіздің үй сүзгенін
Келе жатқан өзің дедім.
Ұйқы деген қараң қалып,
Таптырмады төсек тағат.
Қолыма дәу таяқ алып,
Келейінші есек сабап.
1-жүргізуші
Еңіреп қалған еліңнің
Еңсесі болған ер едің.
Елжіреп сүйген жеріңнің
Еркесі болған ер едің.
Қайғырып қалған халқыңның
Қанаты болған ер едің.
Жабырқап қалған жұртыңның
Жаннаты болған ер едің.
Ағыр бір ойдың сарқылмас
Кемері болған ер едің.
«Мен қазақпын» атты поэмасымен күллі әлемге жар салып, елін жерін, ұлтын жырлап қыран құстай поэзия көгінде самғаған Жұбан Молдағалиев өскелең ұрпаққа ақындығымен ғана емес, батырлық, патриоттық, қайсар мінезімен қадірлі.
2-жүргізуші
Қажетті өлшемге сай құйылмаса, әшекей орнын таппаса, алтының да – жай қымбат металл ғана. Әбіш шеберлігінің өзі сонда сол жақұт, гауһар, алтындары орнымен қажетке жаратып, жарқыратып шығара алғанында. Тұла бойы тұманның бәрін иітіп, толғатып шығарған туындысының халықтық болып қалуы өмірі өнермен өрілген адамның, әсіресе қаламгердің басты бақыты, мұраты емес пе?!
1-жүргізуші
Құрметті тыңдарман қауым! Қазіргі жас ұрпақтың бойын жақсылыққа, ізгілікке, өз ұлтын сүйе білуге баулысақ, сол арқылы мына күрмеуі көп қиын заманда өмірде де, күресте де үлкен азаматтық таныта аламыз. Бүгінгі кешімізге келіп, тыңдағндарыңыз үшін алғыс айтамыз.
Қош, сау болыңыздар!
ӨРТЕНІП КЕТКЕН ӨР ТҰЛҒА
(Мұқағали Мақатаевтың 80 жылдығына арналған музыкалық-әдеби кеш)
1-жүргізуші
Батар күн, келер күн, атар таң, шығар күн
Бәріңе, бәріңе, бәріңе құмармын.
Осы мен осылай мәңгілік тұрармын,
Осы мен сірә де өлмейтін шығармын.
2-жүргізуші
Өмірім, сірә да, әріден басталған,
Әріден басталып, мәңгіге тасталған.
Осы мен өлмейтін, өлмейтін шығармын,
Сәл ғана мызғып ап қайтадан тұрармын.
1-жүргізуші
Бүгін Мұқағали жұлдызы қазақ өлеңінің аспанында ерекше нұрланып, жанып, жарқырап көрініп тұр. Сұлтанмахмұт, Ілияс, Қасым жұлдыздарындай көзге оттай басылып, ыстық көрінетін ол жұлдызды басқаларының жұлдыздарымен шатастыру мүмкін емес.
Атырауға барсаң да, Арқа мен Алтайға барсаң да алдыңнан Мұқағали шығады, Мұқағали жұлдызы жарқырайды.
Австралияның не немістердің құйып қойғандай костюмін кимей-ақ, галстугін тақпай-ақ, біресе сәбише шаттанып, ақ түйенің қарны жарылғандай ақ жарқын, бірде қайғысын қара жерде ауырсынардай кейіпте, енді бірде ақылы мен сезімін көзінен ғана ұқтырған сәл мұңдылау түрінде қарсы алдында қасқая қарап тұрғандай. Мұнайшы да Мұқағали әнін салады, балықшы да, малшы да Мұқағали жырымен айта алмай жүрген ойларын жұртқа естіртеді, Катонқарағайда қалған қарындасының сағынышы ма, дауылы Махамбет боп дауыстаған құм Нарындағы ақын жанды бауыры ма, Асан қайғы аруанасының ізінен өнген Шардараның шарқ ұрған шағаласы ма, бұлттары өлең боп құшқан Оқжетпестің көк тасты қиясындағы қарағайы, әйтеуір бәрі Мұқағали болып сөйлейді, Мұқағали болып ән салады.
Бұл – қапас қуыста демің тарылғанда төбедегі нүктедей тынысыңды кеңейтер таза ауа секілді құдірет. Нағыз өнер құдіреті деген осы. Бұл – поэзия құдіреті.
2-жүргізуші
Қуат алып Абайдың тіл күшінен,
Жыр жазамын Абайдың үлгісімен.
Абай болып табынсам бір кісіге,
Абай болып түңілем бір кісіден - деп жырлап өткен ақиық ақын Мұқағали Мақатаев тірі болса биыл 80 жасқа толар еді. Жыл керуені алға жылыжыған сайын Мұқағали Мақатаевтың артына қалдырған өшпес мұрасы жарық жұлдыздардың қараңғы түн қойнауынан сәулесін шашқандай жарқырай, өркендей өсіп, айшықтыла түсуде. Абай үндес Мұқағалидай перзенті бар халық – шынымен бақытты халық.
(Ақын өмірі туралы слайд көрсетіліп жатады)
1-жүргізуші
М. Мақатаев Алматы облысы, Райымбек ауданында, Қарасаз ауылында 1931 жылы 9 ақпанда дүниеге келген. Мұқағалидің азан шақырып қойған толық аты – Мұқаметқали. «Пайғамбардың атын түгел айту балаға ауыр болады», - деп еркелетіп, қысқартып Мұқағали деп атап кеткен. Ақын 10 жасыныан бастап өлең жаза бастайды. Ақын ауылдың кеңесінің хатшысы, әдебиет пәнінің мұғалімі, республикалық газеттің тілішісі, қазақ радиосының дикторы, «Жұлдыз» журналының әдеби қызметкері, жазушылар одағы поэзия бөлімінің жастар жөніндегі кеңесшісі міндеттерін атқарады. Көптеген жинақтарын оқырман қауымға ұсынды: «Армысыңдар достар», «Шуағым менің», «Аққулар ұйықтағанда», «Дариға жүрек», «Өмір дастан», «Өмір-өзен». Бүгінде ақынның өлеңдері поэзия сүйер қауымның іздеп жүріп оқитын жырына айналды. Хан тәңірдің биік шоқтығындай болған ақын өлеңдеріне кезек берейік.
(«Менің анкетам» өлеңі оқылады)
2-жүргізуші
Шетінен өлең-жыры шұғылалы,
Әр қырын, біз түсініп болған жоқпыз, ұғып әлі.
«Шын поэзия жасырынып тұрған дүние сұлулығының шымылдығын сыпырып тастайды» - деген еді Шелли Хан. Мұқғали поэзиямен қалай сырласқанын тыңдап көрелік.
(«Поэзия» өлеңі оқылады)
2-жүргізуші:
Мұқағали – ғажайып, ақиық, сыршыл, гуманист ақын. Ол бізге көрінбейтін сиқыр бояулардан, бізге естілмейтін құпия дыбыстардан тоят алатын жұмбақ ақын.
Қалқам, мен Лермонтов, Пушкин де емен,
Есенинмін демедім ешкімге мен,
Қазақтың қара өлеңі – құдіретім,
Онда бір сұмдық сыр бар естілмеген...
деген ақын өлеңінің сырларын суреттеп, бояумен өрнектеген «Дизайн» бөлімінің аға оқытушысы Ықыласова Майса Қамысбайқызына сөз берсек..
(Слайд көрсетіледі)
1-жүргізуші
«Алауыртқан таңдардан сені іздедім, Қарауытқан таулардан сені іздедім», - деп тіршіліктің жұрт көзіне көріне бермес сәттерінің бәрінен сезімге толып, шарқ ұрған ақын кім?
Өмірлік мақсаты, жырларының құдіреті жайында, туындаған сауалдарға жауапты оның жүрек лүпілі мен сезім құдіретінен құйылған қанық бояулы жырларынан іздестіреміз.
(«Әкеме», «Анама», «Автограф» өлеңдері оқылады)
2-жүргізуші
Таулар, таулар, тауларым-ай!
Сағынысып қаппыз ғой тарланым –ай!
Таудағыдай еш жерде күн шықпайды,
Түн болмайды еш жерде таудағыдай.
Тау менің несібеме тиіпті ерек,
Мендегі шаттық бөлек, күйік бөлек.
Ақсақалдар: - Таудай бол –дейтін маған,
Таудай болғым келеді биік керек. Осылайша тереңнен толғаған сыршыл ақын өмірден өз биігін іздеумен өтті. Ол биігі – Туған халқы, Ана тілі, Атаменкені.
(«Үш бақытым», «Туған жерге», «Отан туралы», өлеңдері оқылады «Сарыжайлау» әні орындалады)
1-жүргізуші
Қазынам бар
Біреуге берсем бе екен?
Өкпелейді-ау бермесем,
Берсем, бөтен.
Бар байлықты қойныма тығып алып,
Әлде мына құмдардай өлсем бе екен? Мұқағали қазынасы, әрине, - өлең, досы да өлең.
2-жүргізуші
... Махаббат бүгін және қарамады,
Қарамады...
Жанымды жаралады.
Шәміл-ау,
Білесің бе?
Шын махаббат –
Осылай қарамаудан жаралады! Иә, нәзік жанды ақынның жүрегінің шынайы іңкәрлік сезімі махаббатқа ұласады.
(«Махаббат диалогы», «Сен әлі тірі ме едің», «Ғашықпын» өлеңі оқылады,махабабт туралы ән орындалады)
1-жүргізуші
Масайрап жатқан бұл бір асыл арна,
Арнасы адамымен ашыларма.
Ерлігі ұлдарының аңыз болып
Жыр болған сұлулары ғасырларға.
Махаббат символына айналып, аңыз болған Баян менен Қозыдай ғашықтарды дәріптеген Мұқағали Мақатаетың «Аягөз ару» әніне кезек берейік.
2-жүргізуші
Жапырақ – жүрек, жас қайың,
Жанымды айырбастайын.
Сен адам бола бастасаң,
Мен қайың бола бастайын.
Келісесің бе, жас қайың? – деп, ақ қайыңмен тілдескен ақын ана-табиғаттың жұпар иісін аңқытып, сұлулық әлеміне бойлайды.
1-жүргізуші
М. Мақатаевтың ақын ретіндегі басты тақырыбы – өлең өнері еді. Ақын өлеңнің жақсылығын, құндылығын көрсетеді. Шыр етіп жарық дүниенің есігін ашқаннан сәбиді жылы құшағына алып, әлдиін жырлайтын жан ана. Бала үшін ең бақытты сәт анасының жұмсақ алақанында жатқаны болса, ананың шаттыққа толы сәті, сәбиінің кіршіксіз шат күлкісі, ана тіршілік бастауы болғандықтан, ана туралы «Шеше сен бақыттысың» - деп жырға қосады. «Аққу – киелі құс». Олар екеу болып қана өмір сүреді. Аққуды қазақ ежелден қастерлеп, бақыттың бастамасы, жақсылықтың жаршысы, пәктіктің, сұлулықтың белгісі деп ұғады. Киелі, құс төресі деп санап оған ешқашан оқ атпайды. Оған дәлел ақынның «Аққулар ұйықтағанда поэмасы».
(«Шеше сен бақыттысың», «Аққулар ұйықтағанда» поэмасынан үзінді)
1-Жүргізуші
Ақынды ақын оятпаса, болмайды,
Ақынды ақын таяқтаса, ол қайғы.
Ақынға ақын басынан-ақ жуықты,
Барлық ақын бір анадан туыпты. Мұқағали туралы Шәмшінің естелегінен. «Мұқағали екеміз мұңдас едік. Армандас едік.
-Шәмші сен бақыттысың. Сенің әндерің жұртышылыққа тарап кетті. Сен өлсең де, халқың сені ұмытпайды, - дейтін ол.
- Мен емес, қайта сен бақыттысың.
- Неге?
- Ақын-еркін құс. Ойындағысын бүкпелемей айта алады. Айтылған сөз – атылған оқпен тең, қайтып орнына келмейді, қорамсағында неше оғы болса, қалаған кезінде атып жібереді. Ақынның ақындығы осында, - деп Шәмші ағамыз сағына еске алады екен.
2-жүргізуші
Бір жыл ішінде туып, ән-жыр көгінде қатар жарқыраған қос жұлдыз бірінен-бірі бір сәт ажырасса сағынатын, алыстап кеткен сәттерінде бірін-бірі іздеумен өтті, бірін-бірі аңсаумен болды.
(«Шәмілге жазған хаттардан» өлеңі оқылады)
1-жүргізуші
Ақындардың көмейінен жыр ақса,
Кейбіреулер жыр бәйгеде жүр ақсап.
Бақыт деген – асыл болса, бір мысқал,
Бақыт деген – уақыт болса, бір-ақ сәт. Бақытты құрайтын махаббат па әлде махаббатты құрайтын бақыт па деген түйіні тереңде жатқан сауалды ақын өзінше тұжырымдайды.
(«Бақыт деген» өлеңі оқылады, «Сәби болғым келеді» әні орындалады)
2-жүргізуші
Болашақ бүгіннен басталады, яғни бүгінгі жастар, зиялы азаматтар. Қоғам қай кезде де біліктілік пен білімділікті, парасаттылық пен ақылдылықты талап етеді. Сол талаптарға сай болу үшін жастар білім ізіне түсіп, мол еңбек етіп шыңдалып, өздерін танытуға тырысу үстынде. Белсенді, отаншыл жастар біздің арамызда.
1-жүргізуші
Поэзия деген құдіретті өнерді бағалап жүрген студенттердің шығарған жыр шумақтарына кезек берейік.
2-жүргізуші
Қымбатты достар! Ақынның шығармаларының бәрін біріктіріп оқып қарағанда, оның шығармалары бір үлкен поэма іспетті. Адамның өмірі мен өлімі, қасіреті мен қуанышы туралы поэма.
1-жүргізуіші
Сырым да –осы,
Жырым да –осы,
Алдыңда.
Байқашы бір,
Бықсыдым ба, жандым ба?
... Мұхаңдар жоқ,
Махандардың сарқыты –
Мұқағали Мақатаев бар мұнда!
2-жүргізуші
Қарасаз, қарашалғын өлеңде өстім.
Жыр жазсам, оған жұртым елеңдестің
Өлсе өлер Мұқағали Мақатаев
Өлтіре алмайды, алайда өлеңді ешкім.
Ақын мұрасы, маржан поэзиясы – мәңгілік, болашақ ұрпақтың еншісі, қастерлеп қадірлейтін қазынасы.
1-жүргізуші
Құрметті тыңдарман қауым! Қазіргі жас ұрпақтың бойын жақсылыққа, ізгілікке, өз ұлтын сүйе білуге баулысақ, сол арқылы мына күрмеуі көп қиын заманда бүкіл саналы өмірінде елінің болашағын жырлап өткен, халқына деген махаббатын тек поэзияда ғана емес, өмірде де, күресте де үлкен азаматтықпен қорғай білген М. Мақатаев мұралары ешқашан өлмек емес.
Осымен кешіміз аяқталды. Келіп тыңдағандарыңыз үшін рахмет. Қош, сау болыңыздар!
Сценарий литературного вечера «Обаяние могучего таланта», посвященного творчеству Павла Васильева
Звучат праздничные мелодии.
В фойе расположена выставка книг Павла Васильеөа.
Установлен портрет П. Васильева, видеопроектор и микрофон для выступающих.
Звучит фоновая музыка.
Эпиграф: И вот я вновь, нашел в тебе приют Мой Павлодар, мой город ястребиный.
П.Васильев На фоне музыки. Выходит чтец. Дмитрий Ларионов читает стихотворение П.Васильева.
Что же ты, песня моя,
Что же ты, сказка моя,
Молчишь?
Молчишь?
Натянутые струны твои - Камыш.
Веселые волны твои, у Иртыша,
Веселые волны твои, Во льду,
С песней рука в руку
По льду иду,
С ветром рука в руку – Скольжу-бегу:
«Белые березы росли В снегу», милой рука в руку
Смеюсь-бегу.
Перстнем обручальным
Огонь в снегу.
Теплый шепот слишит,
Дрожь затая,
Холодная-льдистая
Рука твоя.
Разве не припомнишь ты
Обо мне -
Ледяное кружево
На окне.
Голубь мертвым клювом
К окну прирос,
А пером павлиньим.
Настя: Добрый день, уважаемые преподаватели и студенты! Добрый день, уважаемые гости!
Дима: Сегодня в этом зале собрались те, кому дорого творчество поэта Павлодарского Прииртышья – Павла Васильева. Нам хочется не только вспомнить моменты его творческой жизни, но и послушать его стихи.
Павел Васильев – поэт, с именем которого читатели связывают в единое целое его дух, его землю, и его народ.
Настя: Павлодар стал духовной родиной Павла Васильева. Здесь, в Павлодаре, Павел Васильев сформировался как поэт, как личность. Брат поэта ГВиктор Васильев вспоминает: «Наш дом, особенно в зимнее время, посещали знакомые, среди которых были довольно примечательные личности. В такие вечера было шумно и весело».
Дима: Павел Васильев начал писать стихи в десятилетнем возрасте. В ноябре 1926 года впервые в печати появилось имя во Владивостокской газете «Красный молодняк». На юного поэта обратили внимание. Позже было устроено первое публичное выступление П. Васильева, которое прошло с большим успехом.
Дима: Отрывок из поэмы «Лето». Читает Антонина Диброва.
Выступление А. Дибровой.
Настя: В 1928 году Павел Васильев приехал в Москву для поступления в литературно-художественный институт им. Брюсова. Громкую известность П. Васильеву принесли его публикации в московских журналах и еще более распространенные в те годы частые выступления с чтением собственных стихов перед аудиторией.
Дима: Со временем имя Павла Васильева становится широко известным. За удивительно короткий срок Васильевым созданы крупные эпические полотна. В 1933 году он завершил трагическую эпопею «Соляной бунт».
Настя: В истории России так много тех, кто преуспевал, имел успех и уважение, а потом происходило что-то мистическое: уходила слава, предавали друзья и талант становился гонимым. Поистине, нет пророков в своём Отечестве! 30-ые годы нашей страны были сложными и противоречивыми. Это время неуклонного роста военной мощи СССР, время бурных темпов индустриализации, время праздников, парадов...
В то же самое время именно 30-е годы самые кровавые и страшные в истории ' Советской России. Невозможно быть счастливым человеком в обществе, которое построено на расправе с инакомыслящими.
Дима: Но Павел Васильев любил и ценил жизнь. Я говорю тебе, жизнь, нипочем Не разлюблю твои жесткие руки – эти строки звучат его откровенным признанием.
Настя: Стихотворение «Я сегодня спокоен». Читает Татьяна Хайруллина.
Выступление Татьяны Хайруллиной.
Дима: Поэты не рождаются случайно...
Они летят на землю с высоты,
Их жизнь окружена глубокой тайной,
Хотя они открыты и чисты.
Глаза таких божественных посланцев,
Всегда печальны и верны мечте,
И в хаосе проблем их души вечно светят Мирам, что заблудились в темноте.
Настя:
Они уходят, выполнив заданье,
Их отзывают в высшие миры,
Неведомые нашему сознанью.
По правилам космической игры.
Они уходят, не допев куплета,
Когда в их честь оркестр играет туш: Актеры, музыканты и поэты, – Целители уставших наших душ.
Дима: Судьбы многих поэтов России трагичны. Очень горько, что лучшие поэты погибали в расцвете творческих сил, не досказав, не допев. Сколько еще могли подарить русской литературе великие имена – Александр Пушкин, Михаил Лермонтов, Александр Блок, Сергей Есенин, (пауза) Павел Васильев?
Настя: Стихотворение нашего земляка Василия Лукова «В стране растрелянных поэтов». Все они пришли в литературу для того, чтобы принести миру новое, своё индивидуальное и неповторимое слово. Павел Васильев раскрывал тему русско-казахской степи, бескрайности природы, говорил о счастье и горе своего народа.
Настя: Отрывок из поэмы «Лето».
Читает Мария Николаева.
Выступление М. Николаевой.
Дима: Выросший в Казахстане среди прииртышских казачьих станиц, будущий поэт с детства впитал две великие культуры – древнерусскую и казахскую, что позволило ему стать своеобразным мостом между противоположностями Востоком и Западом, Европой и Азией.
Настя: Павел Васильев дорог казахстанцам, ибо судьбой и поэзией объединил две культуры, две духовности – европейскую и азиатскую. Известно, что поэт испытывал обостренный интерес к казахскому фольклору. Творчество Павла Васильева представляет огромный интерес для современников.
Дима: Васильев любил свой край, Прииртышские степи. В его поэзии она наполнена жизнью, звуками, красками. Яркими мазками поэт рисует степной край: его людей, его быт. Павел Васильев в течение всей жизни интересовался фольклором, слушал певцов под Павлодаром и Актюбинском. Интерес к творчеству П. Васильева в научном мире представлен несколькими именами.
Дима: Чем больше узнаёшь о Павле Васильеве, тем яснее представляется личность поэта, его особое обаяние. Любовь – вот без чего немыслимо его творчество. Это чувство занимало важное место в жизни поэта! Стихотворение «Песня». Читает Анастасия Сидорук.
Выступление А. Сидорук.
Дима: Сборники его поэм издавались в Москве, Алматы, Омске и других городах. Его имя увековечено в названиях улиц, библиотек, литературных объединений в Павлодаре, Омске, Владивостоке. В нашем городе есть музей Павла Васильева. Свое проникновенное слово о П. Васильеве. как человеке и поэте, сказали многие писатели, поэты, литературоведы и даже композиторы.
Дима: Память сердца! Память сердца! Без дороги бродишь ты, луч, блуждающий в тумане, в океане темноты. Разве можно знать заранее. что полюбится тебе? Память сердца, память сердца, в человеческой судьбе?
Настя: У каждого из нас свои принципы в жизни, свой путь. Павел Васильев, бесспорно, один из выдающихся поэтов, и свою дорогу он прошел с гордо поднятой головой, оставив после себя слово, любовь к народу и память, память в наших сердцах!
Дима: Он везде и всюду будет с нами,
И всегда, везде мы будем с ним.
Он придет с изменчивыми с нами,
Всколыхнет воспоминаний дым.
Смутны сны, воспоминанья зыбки,
Но всегда нас будут озарять,
Светлые лучи его улыбки,
И волос бушующая прядь.
Настя: Дорогие друзья, уважаемые гости! На этом наш вечер, посвященный юбилею Павла Васильева, завершен.
Дима: До свидания!
OpenU
